31 Temmuz 2013 Çarşamba
Münaqişə niyə həllini tapmır?
İsrail dövlətinin yaradılmasında birinci növbədə ABŞ
maraqlıdır. Çünki Yaxın və Orta Şərqin çox geniş, zəngin neft ehtiyatlarını əldə
saxlamaqdan ötrü ona belə bir dövlət lazım idi.
- İkinci bir tərəfdən,
Birləşmiş Ştatlarda yəhudilərin çox güclü icmaları var. Hardasa, bu icmanın tərkibi
6 milyondur və nəzərdə tutsaq ki, Amerikanın bütün bank, maliyyə sistemində bu
icma aparıcı rola malikdir, aydın olar ki, ABŞ iqtisadiyyatının təmin edilməsi
üçün mütləq belə bir dövlətin yaradılmasına ehtiyac var idi. Bundan başqa
ABŞ-la İsrail dövlətləri strateji müttəfiqdirlər. Və bu, İsrailə imkan verir
ki, ərəblərə məxsus olan Colan təpələrini, İordan çayının qərb sahilini əlində
saxlasın. İndiyə qədər problemin həlli ona görə tapılmır ki, İsrail heç bir güzəştlə
ərəblərə məxsus torpaqları geri qaytarmaq istəmir. Gülməli cəhət nədir: 1948-ci
ildə İsrail dövlətinin yaranmasını qeyd edirik. Amma bu günə qədər Fələstin
adlı dövlət olmayıb. Fələstin administrasiyası, muxtariyyəti var, amma dövləti
yoxdur. Düzdür, bunu elan etməyə yaxın olublar, hətta elan ediblər. Amma fakt
odur ki, belə bir dövlət yaransa belə, çox qəribəlik olacaq. Bu dövlət iki hissədən
ibarət olacaq. Bir hissəsi olacaq Qəzza bölgəsi, ikincisi isə İordan çayının qərb
sahili. Nə qədər ki, Yasir Ərəfat Fələstin ərəblərinin ümummilli lideri idi,
müxtəlif qruplaşmaları bir məcraya yönəldə bilirdi. 1964-cü ildə Fələstin ərəbləri
Fələstin Azadlığı Təşkilatı (FAT) yaratmışdılar. Lakin Fələstinin yeni rəhbəri
Mahmud Abbas haqqında bunu demək olmaz. O, Yasir Ərəfatdan fərqli olaraq
İsraillə danışıqlar stolunun arxasında əyləşmək, ABŞ və Qərbin digər dövlətlərinin
təzyiqi altında müəyyən kompromislərə getməyə qadir olan siyasi şəxsiyyət kimi
qiymətləndirilir. Bu baxımdan M.Abbasın yeritdiyi siyasət Fələstin ərəbləri tərəfindən
heç də birmənalı qarşılanmır. Təsadüfi deyil ki, təxminən iki il bundan əvvəl Qəzza
zolağında keçirilən seçkilərdə HƏMAS təşkilatı qalib gəldi. Bu sözün mənası
İslam Müqavimət Hərəkatı deməkdir. Fələstində çoxlu belə təşkilatlar olub.
2006-cı ildə HƏMAS-ın qələbə çalması faktiki olaraq strateji əhəmiyyətli Qəzzada
onları hakimiyyətə gətirdi. O vaxtdan bu günə qədər Fələstin ərəbləri arasında
iki nüfuzlu təşkilat "stul davası"nı həll edə bilmir. Biri HƏMAS-dır,
hansı ki bu təşkilata hazırda Suriyada yaşayan Xalid Məşəl liderlik edir. Amma
onun inandığı adam - İsmayıl Xaniyyə hazırda Qəzzadakı Fələstin ərəbləri hökumətinin
başçısıdır. İkinci hökumət isə Mahmud Abbasın başçılığı ilə İordan çayının qərb
sahilində Rəmallah şəhərində oturan FAT-dır. Yəni bu iki təşkilat İsraillə
danışıqlarda heç cür bir araya gələ bilmirlər.
HƏMAS isə İsraillə
heç bir danışığa getməmək, onu bir dövlət kimi qəbul etməmək siyasətini
yürüdür.
